Hoofdletters
als schokjes
De taal verschaft ons een middel om ons uit te drukken. Alle
zaken die je kunt onderbrengen in een reeks, in een categorie, kunnen meestal
met gemak in taal worden aangeduid.
Maar zaken
die niet in een categorie vallen?
Bestaat daar taal voor?
Ik denk
eigenlijk van niet. Woorden zijn al categoriseerbaar.
Maar wel is
er dankzij het medium typografie de hoofdletter. Een hoofdletter is een
schokje, een kleine sprong om iets aan te geven wat nét anders is dan het
overige. Hoofdletters worden ook kapitalen genoemd: de hoofdzaak
betreffend (‘kapitaal’ komt van Latijn caput,
hoofd. Hoofdletters waren er het eerst: kleine letters zijn in de loop van de
tijd van hoofdletters afgeleid).
Een
hoofdletter is een gebaar, weliswaar alleen voor de ogen, maar toch een gebaar, namelijk om het mogelijk te maken dat
heel even iets van de hoofdzaak opflitst.
Kabbelend
loopt een tekst, alle letters in een reeks, en opeens is er een schokje. Een
Grote Letter. Los uit de reeks, vrij van iedere categorie. Heel even wordt een
woordloze wenk gegeven, in de richting van ‘het ding op zich’.
Het woord ‘bewustzijn’ is een goed voorbeeld hiervan. Dit
woord is algemeen bekend, en de meeste mensen gebruiken het om een klein deel
van de psyche aan te duiden, namelijk het ‘niet-onbewuste’ deel. In filosofie
en psychologie zijn nog meer betekenissen van het woord bewustzijn ontwikkeld,
maar ook die liggen allemaal op het niveau van de psyche oftewel ‘geest’; soms als
een equivalent en soms als een onderdeel ervan. Zodra je het woord echter met
een hoofdletter schrijft, schept het de mogelijkheid dat het je confronteert
met bewustzijn-op-zich. Zoiets valt buiten categorieën – immers, alle
categorieën zijn slechts mogelijk dankzij bewustzijn-op-zich. Wat iets op zich
is, als zodanig, dat is nou juist wat aan taal ontsnapt, en aan
categorieën. Er blijft een hulpeloos wijzen-naar over. De kapitaal B in Bewustzijn is uiteraard net zo
hulpeloos, maar er wordt nu in ieder geval niets gezegd. Er is alleen maar een
geste. De geste verwijst naar Bewustzijn op
zich, de ware natuur van bewustzijn, het lichtschenkende, kennende
beginsel dat erin vervat zit: dat is datgene wat al het kennen mogelijk maakt en wat niet is terug te voeren op iets
anders. Het Wonder.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten