Volle Cirkel

Iets maken dat nog niet bestaat

Soms vraagt iemand waarom ik nog steeds geïnteresseerd ben in geschiedenis. De bekende Krishnamurti-uitspraak ‘Laat het verleden los’ galmt daarbij geluidloos door het vertrek.

            Het denken in reeksen, dat gebruikelijk is bij de aandacht voor geschiedenis, is op zich nog niet hetzelfde als ‘eraan vastzitten’. De vrijheid waarnaar in sommige ware tradities wordt verwezen, is een altijd aanwezig Kennen, dat geen enkele kleefkracht in zich draagt. Het belang van het jezelf losmaken van dat wat blijft kleven, werd bijvoorbeeld benadrukt door de elfde-eeuwse Tilopa:

“Je wordt niet gebonden door wat je ervaart,

maar door jouw vastkleven eraan.

Snij daarom je vastkleven door!”

Ja, dit vastkleven kun je wel de oorzaak noemen van iemands gevoel van onvrijheid, vandaar mijn term ‘kleefkracht’. Toch betreft kleefkracht uitsluitend dat wat je ‘je persoonlijke emotionele affaire’ kunt noemen. Belangstelling heeft op zich nog niet meteen een kleefkracht waardoor je verstrikt raakt. Volstrekte helderheid kan het geval blijven – mits je bereid bent de ware natuur van de geest (en dus van belangstelling) te zien.

           

O! Het is een zegen dat je zomaar, middenin een reeks van mentale vormen, historisch dan wel anderszins, het altijd aanwezige en altijd vrije Kennen kunt herkennen. Dat je zomaar kunt beseffen. In dit Besef is geen sprake van een tegenmaatregel of remedie. Besef kent geen methode.

Omdat dit zo ongelooflijk dichtbij en natuurlijk is, en op zich helemaal niet-iets, vormen de ‘ietsen’, de reeksen van onderwerpen in de psyche, niet een werkelijk obstakel. En wat met name geen obstakel vormt is waar een onderwerp nog helemaal nieuw en fris is. Met andere woorden, als dit iets betreft dat een waarachtige oorspronkelijkheid heeft – zoals bij uitvinders en pioniers. Want wat ik het meest waardeer in ‘geschiedenis’ is het oog krijgen voor het wonder van het nieuwe en schone.

            Zonder zicht op het voorafgaande kun je iets nieuws helemaal niet als een groots gebeuren begroeten. Ik denk dat de tegenwoordige jeugd (en grofweg de meesten onder de veertig) steeds minder dit grootse opmerkt. Hun smartphone is hun dierbaarste bezit, hun redding. Zij kunnen zich er geen voorstelling van maken hoe het leven eruit heeft gezien toen dat instrument nog niet was uitgevonden.

Het grootse van het onderwerp ‘geschiedenis’ zit hem in het het zicht op het wonder van uitvinden en scheppen – iets maken dat nog niet bestaat. Anders gezegd: het waarderen van de wonderbaarlijke oorsprong van verandering en vernieuwing.

            De vraag ‘Wie was de eerste?’ is niet een benieuwdheid naar een winnaar, maar een belangstelling voor waar en hoe een onderwerp nog werkelijk vers was, oorspronkelijk.